Biyolojik çeşitliliğinin korunması amacıyla kullanılan koordinasyonlu önlemleri barındıran geniş araziler, ekolojik koridor olarak tanımlanmaktadır. Yeşil koridorlar olarak da bilinen ekolojik koridorlar, korunan alanların güçlenmesinde ve birbirine bağlanmasında önemli bir fayda sağlamaktadır. Kapsamlı, merkezi bulunmayan bir koruma alternatifi olarak değerlendirilir. Genel olarak yorumlamak gerekirse yeşil koridor örnekleri, insanların müdahaleleriyle ayrılan orman bölgelerinin birleşmesini sağlar. Yani ağaçların kesilmesi, yolların yapılması ve şehirlerin inşa edilmesinden ötürü yok olan bağlantının yeniden kurulmasını mümkün hale getirir. Ekolojik koridorların ana hedefleri içerisinde de canlıların korunması yatmaktadır. Canlıların doğal ortamlarda rahat bir biçimde dolaşabilmesi, tohumların dağılımının kolay bir hal alması amaçlanmaktadır. Ayrıca bitki örtüsünün de genişletilmesi etkili amaçlar içerisinde yer almaktadır.
Ekolojik koridor tanımının ilk ortaya atıldığı tarihse 1990 olarak geçiyor. Bu tarihlerde bilim camiasında çevre ile ilgili pek çok araştırma yapılmıştır. Araştırmaların derinleştirilmesinin ardından da ekolojik koridor kavramı ortaya atılmıştır. Bu tanım, hayvanların göç edebilmesi, popülasyonların sağlıklı bir dağılım gösterebilmesi gibi araştırmalara dayanmaktadır.
İnsanların süregelen faaliyetlerinin çevresel etkilerini en aza indirmek de amaçlar içerisinde yer almaktadır. Bu noktada mimarlık ve kentsel tasarım çalışmaları önemli bir yere sahiptir. Çünkü insan ve doğa arasındaki etkileşimin daha sağlıklı, sürdürülebilir olması konusunda etkisi vardır. Özellikle çevre bilincinin artması, yeşil koridor inşa edilmesi gibi etkili adımlardan biri olarak geçmektedir. Bunlara ek olarak yeşil koridor faaliyetleri peyzaj mimarlığı ile sürdürülüyor. Bu da yeşil koridor inşasının daha estetik bir eser olarak ortaya çıkmasını sağlıyor. Doğanın bir nesne olarak düşünülmesi durumunda da sürdürülebilir kalkınmanın gerçekleşmesinde önem arz ettiği biliniyor.
Ekolojik Koridorun Önemi Nedir?
Yeni dönemde dünya üzerinde iki büyük problem bulunuyor. Küresel olarak ele alınması gereken bu problemler hem doğayı hem de insanlığı yakından ilgilendiriyor. Birincisi, yaşanan göç dalgalarıyla beraber şehirlerdeki nüfusların milyonları artmış olması. Zira söz konusu artış katlanarak devam ediyor. İkinci problemse küresel ısınma ve iklim krizine bağlı olan problemler olarak değerlendiriliyor. Dünyanın geleceğini etkisi altına alan bu iki konu bir anda ortaya çıkmış da değil. Uzun yıllardan bu yana bu durumun sinyallerinin verildiği de biliniyor. Sözü edilen problemler de aslında birbiri ile bağlantı içerisinde. İç içe geçmiş şekilde olmaları, çözümlerinin de iç içe olacak şekilde aranmasını zorunlu kılıyor. Bu yüzden de yapıcı çözümlerin, şehirler içerisinde ortaya çıkarılması gerekiyor. Yerel yönetimlerde alınan önlemlerin küresel açıdan büyük bir avantaja denk geleceği de biliniyor. Bu önlemler arasında da ekolojik koridor öne çıkıyor.
Şehirlerde ekolojik sürekliliğin sağlanması, sistem bütünlüğünün korunması için önemi büyük. Ayrıca biyolojik çeşitliliğin korunması adına, korunan alanlar arasında bir koridor oluşturuyor. Birbirine yakın olan ancak kopuk durumdaki doğal ortamların etkileşimini mümkün hale getiriyor. Özellikle canlı türlerinin hareketlerinin genişlemesi, etkileşimlerin artması gibi artıları da beraberinde getiriyor. Ekolojik sisteme destek olan, doğaya birden fazla fayda sağlayan ekolojik koridor nedir sorusu da olumlu tanımlarla buluşuyor.
Canlılığın sürdürülebilmesi, doğal düzenin korunması açısından öne çıkan ekolojik koridor, geleceği de koruma altına alıyor. Yıllardır iklim krizleri ve doğa ile ilgili tehditleri en aza indirme konusunda önemli bir rol üstleniyor. Özellikle sürdürülebilirlik faaliyetlerine önem veren ülkelerde, farklı şehirlerde ve konumlarda uygulanmaya devam ediyor.
Ekolojik Koridor Ne İşe Yarar?
Şehirlerin konumlandırılması, doğal yaşam alanlarının ikiye bölünmesi ekolojik koridor ihtiyacını zorunlu hale getiriyor. Çünkü insanların yaptıkları yapay alanlar canlıları ciddi şekilde etkileyen habitat parçalanmalarını da beraberinde getiriyor. Birçok olumsuz sonucun beraberinde gelmesinden ötürü çok daha dikkatli olunması gerekiyor. Bundan ötürü de habitat bütünlüğünün sağlanması önemli. Canlıların göç edebilmesi, hareketli olabilmeleri gibi fırsatları da beraberinde getiriyor.
Ekolojik koridorların varlığı, bölünen doğal alanının toparlanmasını sağlıyor. Canlıların iki ortam arasında bağlılığının sağlanmasında rol alıyor. Bu sayede canlılar rahatlıkla göç edebiliyor. Bu alanlar içerisinde bulunan canlıların etkileşimleri de kesintiye uğramamış oluyor. Hem ekosistemin bir düzende devam etmesi hem de canlı türlerinin yok olmasının önüne geçilmesini sağlıyor. Canlı çeşitliliğin artması ve doğanın düzeninin korunmasında önemli bir rol üstleniyor. Bundan ötürü de küresel olarak ekolojik koridorun faydaları öne çıkmaya devam ediyor.
Yeşil Koridor Çeşitleri Nelerdir?
Korunan çizgisel koridorlar olarak hazırlanan yeşil koridorlar, doğanın kalitesini arttırırken çevresel faydalar sağlamaya devam ediyor. Bu noktada da doğal alanların farklı kategoriler içerisinde sınıflandırılması mümkün olarak görülüyor.
Öne çıkan seçeneklerden biri akarsu kenarında olan yeşil koridorlar olarak biliniyor. Genel olarak gelişme programlarının içerisinde olan akarsu boylarını kapsıyor. Yeşil koridor çeşitlerinden bir diğeri uzun bir hat boyunca devam ediyor. Patika üzerinde belirgin bir iz olarak tanımlanıyor. İçerisinde çeşitli özelliklerin bulunduğu alanlar arasında yer alıyor. Ayrıca doğal bir koridor olduğundan ötürü canlı çeşitliliğin aktif bir şekilde sürdürülmesinde yol oynuyor.
Ekolojik koridor çeşitlerinden bir diğeri ilgi çekici olan doğal koridorlar olarak biliniyor. Genel olarak nehirleri ve akarsuları içerisine aldığı biliniyor. Yükselti boyunca devam eden bu koridorlar, doğa çalışmalarını da içerisine alıyor. Bilimsel araştırmaların sürdürülmesinin yanı sıra yaban hayatının korunmasıyla ilgili pek çok faaliyet yürütülüyor. Canlılar arasındaki göçün önlenmesi, türlerin değişiminin önüne geçilmesi gibi artılar barındırıyor. Ayrıca insanlar da tırmanma, yürüyüş gibi aktiviteler için bu alanları kullanabiliyorlar. Bu sayede kentleşme alanlarında, doğa ile iç içe olmanın avantajları ortaya çıkmış oluyor.
Dünyada Ekolojik Koridor Örnekleri Nelerdir?
Doğa ve canlı çeşitliliğinin gelecek için önemi büyük. Bu yüzden de küresel açıdan ekolojik koridor bir hayli önemseniyor. Dünyada ekolojik koridor örnekler için pek çok seçenek karşınıza çıkıyor. Bunlar, biyolojik çeşitliliğin en yoğun olduğu ülkelerde aktif olarak görülüyor. Venezuela, Brezilya, Kolombiya gibi ülkeler, ekolojik koridor örnekleri ile anılmaya devam ediyorlar. Sunulan örnekler içerisinde Kolombiya tek başına öne çıkıyor. Amazon ormanlarından, geniş ovalara kadar uzanan coğrafyasında üç yüz farklı ekosistem bulunuyor. Oluşturulan dev yeşil koridorla, bu ekosistemlerin hepsinin kapsanması amaçlanıyor. Böyle büyük bir projenin de tür çeşitliliği açısından bir hayli değerli olacağı biliniyor.
Dünyadaki ekolojik koridor örnekleri arasında Rutas Naturbanas projesi öne çıkıyor. Bu proje sayesinde doğal ekosistemin korunması amaçlanıyor. Ekosistemin sürdürülebilmesi, şehirler arasında biyolojik bir koridor kurulması anlamına geliyor. Sadece canlı çeşitliliği açısından değil aynı zamanda su döngüsünün korunması, yeşil altyapı ve kentsel hareketlilik için de önem arz ettiği biliniyor. Dünyadaki örnekler içerisinde Yunanistan’da bulunan kömür madenleri de yer alıyor. Kömür madenlerinin yeşil koridora dönüştürülmesiyle beraber ekolojik bir iyileşme sürecinin yaşanacağı biliniyor.
Farklı ülkelerde olduğu gibi Türkiye’de de ekolojik koridor uygulamaları devam ediyor. Biyolojik çeşitliliğin devamlılığı için hazırlanan proje, pilot olarak seçilen yirmi iki şehir üzerinden ilerliyor. Orta Karadeniz ve Orta Anadolu’daki şehirler arasında kurulan yeşil koridor, ekosisteme destek veriyor. Küresel değişikliklerin var ettiği olumsuz etkileri de en aza indirmeyi sağlıyor. Özellikle ekolojik koridorların tüm ülkeye yayılması hedefi, alt ekosistemler için de sağlıklı bağlantılar oluşturmayı vadediyor.
Özlem ATILGAN
Çevre Mühendisi